Film Nova Zembla = Geschiedsvervalsing

Van de 3D-film Nova Zembla over de epische overwintering van Willem Barentsz en zijn mannen had ik geen hoge verwachting. Objectief kan ik ook niet zijn. Ik ken het verhaal goed en niet iedereen heeft met Nenets 1.000 km langs de kust van de Barentszzee bij min 30º C gereisd en contact met de Samen op Kola.

Ik ben gevoelig voor stereotype IJslandse landschappen en sentimenteel gedoe met een kuikentje. Ik zie niet vaak in de winter zo’n jonge kauw. Voor De Veer is het overigens zijn tweede reis met Barentsz.
Misschien was het niet haalbaar om op Nova Zembla zelf te filmen. Een radioactieve regisseur Reinout Oerlemans langs de kantlijn is niet aan te bevelen en het zou zonde van die mooie Robert de Hoog, die Gerrit de Veer speelt. Maar filmen in Noord-Rusland had toch moeten lukken.

In zijn making off kan Oerlemans niet genoeg superlatieven vinden om het vergelijk te trekken tussen de extreme omstandigheden van het filmen op IJsland en Noord-Canada en de overwintering op Nova Zembla in 1596-1597. Even vergeet hij het verschil in de beschikbare kennis en ervaring toen en nu.

Nu ik de film gezien heb, wordt bevestigd dat het eposverhaal historisch wordt verkracht. Reinoutje heeft waarschijnlijk niet zitten opletten toen Isings’ schoolplaat ‘Het Behouden Huis’ in de klas werd behandeld, maar over ‘Goede en Slechte Tijden’ zitten dromen. Over de kwaliteit van de film laat ik me maar niet uit. Dat hij in plaats van Willem Barentsz Gerrit de Veer als held opvoert en deze een vriendinnetje geeft, de mooie Doutzen Kroes, is zogezegd filmische vrijheid. Barentsz past niet in Oerlemans romantische verhaal. Die heeft al genoeg geografische namen vernoemd gekregen en is inmiddels nagenoeg onbekend. Oelemans laat niets over van de epische dood van Barentsz en wordt afgeraffeld ten behoeve van een vechtpartij. Na een langdradig toneelspel duikt het reddende schip van De Rijp wel erg snel op.

Als gevolg van het beperkte geschiedenisonderwijs in Nederland de kennis over Barentsz al belabberd. Het is niet raadzaam de film ter vervanging van de weinige geschiedenislessen te vertonen. De NOT-Teleac serie uit 1997 ‘Willem Barentsz achterna’, weliswaar niet in 3D, is zelfs beter.

In de film vaart in 1596 er maar één schip uit. De bemanningslijst klopt niet helemaal. Scheurbuik is de spelers niet af te zien. IJspegels zien er in mijn baard anders uit. Echter, vooral mis ik een prominente rol voor Jan Huygen van Linschoten (ca. 1563-1611), die de basis legde voor de VOC en WIC. 400 jaar geleden, op 8 februari 1611, overleed Van Linschoten te jong.

Het was te verwachten  dat Oerlemans aan geschiedvervalsing zou gaan doen. Gerrit de Veer was er tenslotte al mee begonnen, dichter Hendrik Tollens (1819) ging - voor eer en glorie van het nieuwe koninkrijk der Nederlanden - mee verder en Oerlemans doet er nu een ijsbergje bovenop. Maar de koopmannen van nu, zoals die van Royal Haskoning en Shell, op pad in Russisch noorden, kunnen er niet veel mee.

Natuurlijk was het te verwachtte dat mijn stokpaardjes, zoals de ontmoetingen met de inheemse Arctische bevolking, de diefstal van afgodsbeelden, de eerste mensen die de overlevenden in 1597 zien en de Sami-gids, niet in beeld worden gebracht

Over ijsberen zal ik het maar helemaal niet hebben. Na een Koninklijke première draaide de film Licht (When de Light comes, 1998), waarin in een Almeerse studio een levende ijsbeer de aanval opent, twee weken in de bioscoop. Voor mij is een week Nova Zembla al genoeg.

De kritiek die Van Linschotens in 1601 op het reisverslag van Gerrit de Veer had, kan Anno 2011 zo voor de film worden overgenomen: 'Want aensiende de schriften, die daer van uytgegeven zijn, docht my dat alsoo de selve maer aan landt ghesmeet waren, meer tot vermakinghe des Lesers, als tot rechte kennisse der Noordse Landen’ (Souffrir pour parvenir. Blz. 120. 1998).

Zie ook: www.geschiedenis24.nl  GG. 2011.11.25 b; wijz.: 2011.11.27

Jeugdroman: IJsbarbaar

Rob Ruggenberg

historische jeugdroman / ISBN: 9789045112862

Uitgeverij Querido / 320 blz. / € 14,95 www.ijsbarbaar.nl

Ruggenberg hoorde het verhaal dat in 1625 een Groenlander een demonstratie op de Haagse Hofvijver had gegeven. Hij dacht: Misschien is dit een mooi gegeven voor een nieuwe jeugdroman en ging op onderzoek uit.

Na in 1993 al op Jan Mayen te zijn beland, bezocht Ruggenberg in 2009 en 2011 Groenland. Hij woonde er een poosje bij Inuit en schreef er zelfs de eerste en laatste hoofdstukken. Zijn onderzoek heeft niet alleen een boeiende en leerzame jeugdroman over hoe vroeger Inuit leefde opgeleverd, waarin de romanpersoon, de jonge Inuk Nunôks, een mengeling van verschillende in de 17de eeuw door walvisvaarders en/of handelaren naar Nederland ‘meegenomen’ Groenlanders is. Ook vond hij verschillende historische informatie terug. Bijvoorbeeld over de Groenlander die in 1625 op de Hofvijver voor prins Maurits en de Winterkoningin in een kajak met pijl en boog op meeuwen jaagde. Zo vond Ruggenberg op een winteravond bij de openhaard, waarschijnlijk denkend aan zijn volgende boek, lezend in Noord en Oost Tartarye (Nicolaes Witsen, 1692, pag. 928), dat over Rusland en Siberië gaat een stukje over Groenland: Willem Ys, in zijn leven Burgermeester op het Oost-Vlieland, heeft my bericht, dwers achter Ysland, daer het oude Groenland was, aen land te zijn geweest, (...) dat voor vijftig Jaer, als hy daer was, twee Groenlanders wierden gevat, dat de eene kortelijk stierf, en dat de andere eenigszins Nederlandsch tot Amsterdam leerde; en na twee Jaer weder derwaerts wierd gebragt...’

Ruggenberg heeft voor de titel een goed argument. In tegenstelling tot de film Nova Zembla geeft IJsbarbaar een heel wat beter beeld van onze geschiedenis.  Een aanrader voor Sinterklaas.

Zie ook zijn zeer informatieve website.

Ook vindt hij tekst van Nicolaes van Wassenaer (1629) terug: Adriaen Leversteyn, met de Kamer van Hoorn in Compagnie meenende een nieu landt ontdeckt te hebben; daar hij 2 Wilden af mede tot Schiedam bracht; waren seer rouwe Menschen, d’eene was de verleden Somer in ‘s Graven-Haghe, en dede daer in de Vijver van het Hof seer brollige potsen, hij vingh daer Visch en eenighe Meeuwen schoot hij, die werden al rau van hem ghegheten. In somma het was een gantsch Barbarisch Mensch, d’ander was wat melancholijker van complexie, gantsch droevigh en stierf tot Schiedam.

Film: Nova Zembla

Vanaf 24 november 2011 in de bioscoop. 

Speelfilm / DVD
Met spanning wordt uitgekeken naar wat Reinout Oerlemans van het heroïsche verhaal ‘De Overwintering op Nova Zembla’ in 3D heeft overgelaten.

Een schot voor de boeg: Dat zijn film Nova Zembla - Liefde Bevriest Nooit een verkeerd beeld van de geschiedenis geeft, ligt al vast door het gebruik van het dagboek van Gerrit de Veer Waerachtighe beschryvinghe van drie seylagien, ter werelt noyt soo vreemt ghehoort. Dat hij Gerrit de Veer als held opvoert, gespeeld door de mooie jongeman Robert de Hoog, en deze een vriendinnetje geeft, gespeeld door de mooie Doutzen Kroes, in plaats van Willem Barentsz, is zogezegd filmische vrijheid. Barentsz had de pech te overlijden, heeft daardoor al genoeg geografische namen gekregen en is inmiddels nagenoeg onbekende geworden. Barentsz past niet in Oerlemans romantische verhaal. Beter had geweest om Jan Huygen van Linschoten (ca. 1563-1611), die de basis heeft gelegd voor de VOC en WIC, een prominente rol te geven. Overigens vraag ik me af of die een rol in de film heeft gekregen.

Oerlemans kan in zijn making off niet genoeg superlatieven vinden om het vergelijk te trekken tussen de extreme omstandigheden van het filmen op IJsland en Noord-Canada en de overwintering op Nova Zembla in 1596. Even vergeet hij het verschil in de beschikbare kennis van toen en nu.

Het is een goed moment om in een tijd van recessie een heroïsche film uit te brengen, nu de huidige VOC-koopmannen zoals die van Royal Haskoning en Shell, op Groenland of in Russisch noorden op pad zijn.

Ik verwacht niet dat de diefstal van heilige beelden van de Nenets of verkrachting scenes een plaats in het verhaal voorkomen. Ook heb ik niet gehoord dat de ontmoetingen met de Nenets of Sami zijn verfilmd en ben dan ook benieuwd hoe de terugkeer bij de Sami op Kola zijn verbeeld. Oerlemans had minstens de moeite kunnen nemen om bij de Nenets en Sami in Noord-Rusland te filmen. 2011.11.11

14 december 2011 - symposium - Utrecht

Exploring Polar Regions. 100 years since Amundsen.

14 december 2011 / National Polar Symposium / Boothzaal / Universiteitsbibliotheek Uithof

9.30 u. / 17.20 u. / Heidelberglaan 3 / 3584 CS Utrecht / www.polairsymposium.nl

December 14, 2011 on that day it is exactly 100 years ago that Amundsen and his team reached the geographical South Pole. The symposium will focus on past and ongoing changes in the Arctic and the Antarctic. There will be no entrance fee, but registration is needed. 2011.11.14

Oekieviek 2011

19 november 2011 - Eindhoven -Oekieviek - Arctische Markt

Eckart College / Damocleslaan 3 / 5631 KC Eindhoven

19 november 2011 / 10.00 – 17.00 uur / Toegang gratis.

Deze 12^e Arctische Markt wordt de laatste Oekieviek! Dat klinkt dramatischer dan het is.

Meer dan tien jaar hebben Jonneke van Eijsden, Wim Baalbergen en Karel Stevens, deze voor Nederland unieke Arctische markt laten uitgegroeid tot dé ontmoetingsplaats voor mensen die op een of andere wat met de Arctis - het Noordpoolgebied hebben.

Kunstenaars, organisaties, bedrijven, verzamelaars en liefhebbers uit binnen- en buitenland treffen elkaar op deze markt. Arctic Peoples is niet in de gelegenheid aanwezig te zijn.

Festival Explore The North - Leeuwarden

25 + 26 november 2011 / Leeuwarden en omgeving / Friesland

www.explore-the-north.nl

Explore the North is een nieuw multidisciplinair cultureel festival dat voor de eerste keer plaatsvindt. Het programma richt zich op muziek, literatuur en poëzie rondom schrijvers en muzikanten die zijn geworteld in de noordelijke cultuur. Het verbinden en versterken van gelijkgestemde kunstenaars uit het noorden is een essentiële doelstelling van het festival. Door het geven van opdrachten aan kunstenaars en door aan te sturen op het ontstaan van nieuwe internationale uitwisselingen is Explore the North meer platform dan festival.

De hang naar het noorden staat in Europa symbool voor rust, ruimte, ontdekkingskracht, vrijheid, avontuur en de poëtische leegte van het landschap. In Explore the North onderzoeken artiest en publiek gezamenlijk hun verwantschap.

Met een onderscheidende programmering wil Explore the North muziek en literatuur niet naast elkaar vertonen, maar verweven in improvisaties, specifieke opdrachten en speciale artist-in-residence programma’s, waarbij de hang naar het noorden wordt onderzocht en gedeeld met het publiek.

Explore the North ondersteunt de ambities van Fryslân 2018.

Programma

Loney Dear is het pseudoniem van de Zweedse singer-songwriter en multi-instrumentalist Emil Svanängen. Zijn sferische, dynamische electro-folk met melancholieke ondertoon is al goed voor vijf albums, waarvan Hall Music dit jaar nog verscheen. Loney Dear speelt op Explore the North een exclusieve show in Nederland.

Jan Brokken is een Nederlandse schrijver van romans, reisverhalen en literaire non-fictie met als laatste publicatie Baltische Zielen. Veel van zijn romans zijn in diverse talen vertaald en verfilmd. Als schrijver heeft hij internationale faam verworven – The Guardian vergeleek hem met Graham Greene en de Sydney Morning Herald met Bruce Chatwin.

De uit Zuid-Wales afkomstige dichter en schrijver Philip Gross is hoogleraar creatief schrijven aan de Glamorgan University en is vooral bekend om zijn fictie voor jongeren, science fiction, toneelstukken en korte verhalen. Met zijn laatste poëziebundel, The Water Table, won hij in Engeland de prestigieuze TS Eliot Prize en in november verschijnt zijn nieuwste werk, Deep Field.

Jan Douwe Kroeske maakt speciaal voor Explore the North een twee uur durende live versie van zijn befaamde programma 2 Meter Sessies. Een avond over het ‘het noordelijk gevoel’ met als speciale muzikale gast Teitur. Singer songwriter Teitur is afkomstig van de Deense Faeröer Eilanden en weet als geen ander wat het is om te leven in noordelijke afzondering.

'Seeljocht' (Fries voor Zeelicht) is een collectief van gelijkgestemde muzikanten en kunstenaars uit Noord-Europa en Noord-Amerika. De groep is door de Popfabryk en Into The Great Wide Open bij elkaar gebracht als artists-in-residence op het Into the Great Wide Open festival 2011. Daar maakte de groep kunstenaars een eigen interpretatie en vertaling van Vlieland en de Waddenzee. Dit leverde een soundtrack op van het geluid van de natuur, ondersteund met beelden van het eiland zelf.  Na zeer succesvolle uitvoeringen in de donkere bossen van Vlieland en in de prachtige historische kerk werd al snel duidelijk dat het niet bij een eenmalige samenwerking mocht blijven. Festivals Explore the North en Le Guess Who? presenteren daarom twee nieuwe shows van het collectief Seeljocht.

Symposium: Het Noordelijk Gevoel

Tresoar - Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum (Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar)  / Boterhoek 1 / 8911 DH Leeuwarden – Friesland / T: 058 7890789 / Gratis / W: www.tresoar.nl

Dichter Tsead Bruinja is gastheer van Explore the North 2011 en zal in die rol ook dit symposium begeleiden. De Edda (een verzameling literaire en mythologische werken uit het middeleeuwse IJsland) vormt de rode draad van de avond waaraan onder meer Ate Jongstra, Remco Ekkers, Kester Freriks en Abe de Vries hun medewerking verlenen.

28 november 2011 - Imaka-lezing - Groningen

British mining on Spitsbergen

Lezing: Frigga Kruse PhD student Arctic Centre.

Arctisch Centrum / A-weg 30 - ingang H. Colleniusstraat
9718 CW Groningen /T.: 050 3636834 / Entree: € 2,-.

Kruse studies the development of British mining companies on the Svalbard archipelago in the first quarter of the twentieth century. Her research question enquires into the driving forces behind this British involvement, related sub-questions being why were British mining companies started, how did they choose to operate, and what were the economic outcomes and geopolitical consequences. She hypothesizes that not only economic reasons, but also clear geopolitical motivations lay at the heart of this infant industry, which nonetheless failed against a backdrop of Norwegian sovereignty over the islands after 1920 as well as global depression.

Facebook bouwt duurzaam onder de Poolcirkel

4 november 2011. Sociale netwerksite Facebook is van plan onder de poolcirkel in de Zweedse plaats Luleå een groot groen datacentrum te bouwen. Facebook, 's werelds grootste sociale netwerk, met 600 miljoen

leden, kan hier profiteren van de toegang tot duurzame energie en het koude klimaat, wat cruciaal is voor de koeling van servers.

Verder is Luleå uitgekozen vanwege de lage energiekosten, voldoende schone energiebronnen, beschikbaar land, talentvolle medewerkers en ondersteunende bedrijven. Het datacentrum wordt de grootste van Europa en de noordelijkste van haar omvang ter wereld.

In totaal beslaat het datacentrum met drie gebouwen en tienduizenden servers zo’n 84.000 vierkante meter. Het eerste gebouw moet binnen een jaar operationeel zijn en het totale datacentrum is in 2014 klaar. Alle gegevens van Europa, Afrika en het Midden-Oosten worden in het nieuwe serverpark verwerkt.

De reden om in de EU een centrum te bouwen is waarschijnlijk ook dat nieuwe EU-wetgeving het opslaan van persoonlijke gegevens buiten de EU gaat verbieden.

Het energieverbruik in de IT-sector is één van de snelst groeiende ter wereld. De sociale netwerksite wil daarom graag haar ecologische afdruk verminderen. Het energieverbruik van bedrijven als Facebook, Google en Amazon is één van de snelst groeiende ter wereld. In de Verenigde Staten, waar ongeveer 40 procent van alle datacentra van de wereld staan, steeg het elektriciteitsverbruik met bijna 40 procent tijdens de periode van 2007-2010.

Greenpeace probeert Facebook te overtuigen schone energie te gebruiken voor hun datacentra door middel van een "ontvrienden van steenkool" -campagne. Bron: The Guardian, www.green-it-works.nl

2013 Vriendschapsjaar Rusland - Nederland

De Russische Federatie kent sinds enige jaren het begrip 'bilateraal jaar' en heeft daar een paar keer invulling aan gegeven (o.a. China, Frankrijk). De doelstelling hierbij is de relatie tussen landen te verstevigen door het organiseren van gezamenlijke evenementen gedurende een gekozen jaar. Deze evenementen vinden zowel plaats in Rusland als in het betreffende bevriende land.

Tijdens het bezoek van president Medvedev aan Nederland op 20 juni 2009 werd afgesproken dat 2013 het bilateraal jaar Rusland-Nederland zal zijn. Dit volgt op het bilateraal jaar tussen Rusland en Duitsland in 2012 en in het voorjaar van 2013. Voor Nederland is het jaar 2013 gekozen omdat dan de 400-jarige betrekkingen tussen Rusland en Nederland worden gevierd.

De verwachting is dat er eind 2011 een Memorandum of Understanding (MoU) tussen Nederland en Rusland wordt ondertekend om het vriendschapsjaar te bevestigingen. De heer Jozias van Aartsen is aangesteld als coördinator van het Ruslandjaar namens Nederland.

De gemeente Groningen kent een eigen internationaal beleid onder de naam Groningen Wereldstad. Daarbinnen is aangegeven dat er een focus ligt op Noord-Oost-Europa. Er bestaan langjarige betrekkingen met een aantal steden, waaronder in de Russische Federatie.

Groningen heeft officiële banden met de exclave Kaliningrad en met de stad Moermansk. Er hebben vanuit Groningen verschillende activiteiten plaatsgevonden met deze partners in Rusland. Genoemd moet worden de twee LOGO East projecten gericht op verslavingspreventie onder jongeren (Moermansk) en de oprichting van een bedrijvenloket (Kaliningrad). Ook was er eind 2009 een handelsmissie naar Moermansk onder leiding van de toenmalig Staatssecretaris Economische Zaken, samen met Gasterra.

Symposium: Het Noordelijk Gevoel

Tresoar - Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum (Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar) Boterhoek 1 / 8911 DH Leeuwarden – Friesland / T: 058 7890789 / Gratis / www.tresoar.nl

Dichter Tsead Bruinja is gastheer van Explore the North 2011 en zal in die rol ook dit symposium begeleiden. De Edda (een verzameling literaire en mythologische werken uit het middeleeuwse IJsland) vormt de rode draad van de avond waaraan onder meer Ate Jongstra, Remco Ekkers, Kester Freriks en Abe de Vries hun medewerking verlenen.